دیابت نوع ۲ یکی از شایعترین بیماریهای متابولیک در جهان است که با افزایش مقاومت به انسولین و اختلال در ترشح انسولین همراه
است. با توجه به شیوع روزافزون این بیماری، پیشگیری از آن به ویژه در افراد پرخطر از اهمیت بالایی برخوردار است. انجمن دیابت
آمریکا(ADA) در آخرین دستورالعمل های خود بر مداخلات جامع سبک زندگی، غربالگری به موقع و استفاده از داروهای پیشگیرانه در موارد
ضروری تاکید دارد. در ادامه به بررسی راهکارهای موثر در پیشگیری از دیابت نوع ۲ می پردازیم:
۱- شناسایی افراد در معرض خطر:
طبق ADA غربالگری افراد پرخطر اولین گام در پیشگیری از دیابت است. معیارهای اصلی برای شناسایی این افراد عبارتند از:
- ۲۵=< BMI (در آسیایی ها ۲۳=<BMI)
- سابقه خانوادگی دیابت(والدین یا خواهر و برادر مبتلا)
- فعالیت بدنی ناکافی
- سابقه GDM یا تولد نوزاد با وزن بیش از ۴ کیلوگرم
- PCO
- پره دیابت
- فشار خون بالا( ۱۴۰/۹۰=<)
- دیس لیپیدمی
توصیه ADA: غربالگری سالانه قند خون در افراد بالای ۳۵ سال بدون ریسک فاکتور و افراد با ریسک بالای ابتلا به دیابت در سنین پایین تر
۲- اصلاح سبک زندگی:
- تغذیه سالم: رژیم غذایی نقش کلیدی در پیشگیری از دیابت دارد. بر اساس ADA الگوهای غذایی موثر شامل:
الف- رژیم مدیترانه ای: غنی از روغن زیتون، ماهی، سبزیجات و غلات
ب- رژیم DASH: کاهش مصرف نمک و افزایش پتاسیم(میوه ها، سبزیجات، لبنیات کم چرب)
پ- رژیم کم کربوهیدارت(در صورت تحمل فرد): کاهش مصرف قند و نشاسته های تصفیه شده
ت- افزایش فیبر: مصرف حداقل ۳۰ گرم فیبر روزانه از منابعی مانند حبوبات، جودوسر و سبزیجات
پرهیز از: نوشیدنی های شیرین، فست فود، چربی های ترنس و گوشت های فرآوری شده
- فعالیت بدنی منظم:
الف- حداقل ۱۵۰ دقیقه فعالیت هوازی متوسط(مانند پیاده روی تند) در هفته
ب- تمرینات مقاومتی(۳-۲ بار در هفته) برای بهبود حساسیت به انسولین
پ- کاهش زمان نشستن: وقفه های کوتاه در نشستن طولانی مدت
- مدیریت وزن:
کاهش حداقل ۷% وزن بدن در افراد چاق می تواند خطر دیابت را تا ۵۸% کاهش دهد.
۳- مداخلات دارویی در پیشگیری از دیابت:
در برخی افراد پرخطر که تغییر سبک زندگی کافی نیست ADA داروهای زیر را پیشنهاد می دهد:
الف- متفورمین به ویژه در :
- BMI>=35
- سن کمتر از ۶۰ سال
- سابقه GDM
ب- مهار کننده های SGL2 و آگونیست های GLP-1: در موارد چاقی مقاوم یا پیش دیابت شدید
پ- متابولیک سرجری(جراحی چاقی): در افراد با BMI>= 40(یا ۳۵=< همراه با عوارض متابولیک)
۴- پایش و پیگیری:
- اندازه گیری سالانه A1C در افراد مبتلا به پره دیابت
- پایش فشار خون و لیپیدها
- ارزیابی منظم وضعیت کلیه و کبد در صورت استفاده از دارو
بطور خلاصه پیشگیری از دیابت نوع ۲ نیازمند رویکردی چند وجهی شامل تغذیه سالم، فعالیت بدنی، مدیریت وزن و در موارد ضروری
مداخله دارویی است.